Temel zemini ; yeterli zemin etüdü ve geoteknik araştırma ,değerlendirme yapılmadan üst yapı inşaatına başladığında ,zayıf zeminlerde fazla oturma ,farklı oturma vb.gibidüzeltilmesi çok zor ve pahalı imalatlarla karşılaşılabilir.Hatta inşaat terk edilmek zorunda kalınabilinir.
Tarihi eser gibi yeniden yapılamayacak yapılar mutlaka onarılması gerekmektedir.
Farklı oturmalardan dolayı yapı şakülleri bozulması genellikle iki ana nedenden oluşur:
1) Temel zeminin hemen altındaki zeminin zayıf ,onun altındaki sağlam taşıyıcı tabakanın eğimli olması,Böylece oturma yapan tabakaların ,yüksekliklerinin farklı olmasından dolayı binanın iki ucundaki oturma farkı binanın şakülünün bozulmasına neden olacaktır.
2) Üst Yapının ,yüklerinin eksantrik olması
Bu iki problem aynı yönde olduğu zaman yapı daha inşaat halindeyken problem oluşur.
Açısal dönmelerle ilgili literatür Temeller 1 temel bilgiler S.Köseoğlu syf.113 de bulunmaktadır.Göz sınırı 1/250 gibidir. Bundan daha fazla eğrilik insanları rahatsız etmektedir. Pizza kulesinin eğriliği 1/10 dur. Pizza kulesinin eğriliğini aynı tutulmaya çalışılmaktadır.
Yapı doğrultmak için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Ana yöntemleri üç başlıkta toplayabiliriz.
1) Hidrolik kriko ile kaldırma:
Üst yapı veya temel rijitse; yeni kazık ve kaldırma projesi hazırlanır. Kazıklar prekast olarak hidrolik piston yardımı ile sürülür. İleride uygulanacak kuvvetin 1.5 – 2 katı yükte deplasman yapmayıncaya kadar yüklenir. Her kazığın başlığına kriko[hidrolik piston ] yerleştirilir ve temele bağlanır.
a) Özel bir düzenek ile temel kaldırılır.
b) Temel oturma yapmayacak[jet-grout,mini kazık vb.ile] hale getirilir. Kolonlar kesilerek içine kriko yerleştirilir. Kolonlardan yapı hidrolik kiriko ile kaldırılır. Ülkemizde STFA bu uygulamayı yapmıştır. Japonya da bir havaalanı binasının kolonları kriko üzerindedir. Her yıl yapı oturma yaptıkça kolonlar istenilen miktar kaldırılmaktadır.
2) Farklı oturmanın, az oturma veya oturma yapmayan bölgenin altında küçük miktarlarda zemin almak.
Bu yöntem İran’da Rijit bir silo temelinde denenmiş ve başarılı olmuştur. İtalya’dada uygulanmaktadır.
Temel altında küçük çapta yatay sondaj yapıp karşıya geçirilen çelik halat veya tij ucuna yeterli çapta plaka koyarak geri çekilirken zemini boşaltma, prensibine dayanır. Yeterli miktarda zemin çıkarılınca oturma başlar. Yapı yavaş ve kontrollü olarak şaküle gelir.
3) BST Yöntemi
Geoteknik ve üst yapı statiği araştırması sonucu, temeldeki dönme açısı ve yük durumuna göre takviye projesi hazırlanır.Yapının oturma yapmaması gereken bölgeye kazık çakılır.Kazık başlıkları temele mafsallı bağlanır. Sadece düşey oturmaya izin verilmez.Dönme yönü serbesttir.En çok oturma yapması gereken bölgesine kısa zamanda boşaltılacak şekilde max.yükleme[ağırlık,kum-çakıl vb.malzemelerle] yapılır.Bunun için üst yapıdaki zorlanmalar ve eksantrisiteler, oluşacak momentler ve müsaade edilecek dönme ve dönme hızları tespit edilmelidir.Bunların kontrolü için,
a) Binanın gerekli yerlerine nivo ile kontrol edilecek şekilde şerit metre parçaları çakılır.İyi bir göz kısa zamanda 0.5 mm bir müddet sonra 0.25mm hassasiyette okumaya başlar.
b) Binanın dört köşesi yatay düzlemde herkesin anlayacağı ve kontrol edebileceği şekilde hortum terazi ile işaretlenir.
c) Binanın içinde 25 kglık şaküller katta iki yönde okuma yapacak şekilde yerleştirilir.Şakülün ucu, sabun vb. ile yoğunluğu arttırılmış su dolu kovanın içine hiç bir yere değmeyecek şekilde ayarlanırsa,salınımlar azaltılır.
d) Harita mühendisi devamlı okuma ve kontrol için gerekli yerlerden röper aldırır.
e )Binanın zorlanması muhtemel yerlerine strengeç yerleştirilir.
Bu noktalar her gün iki defa aynı saatlerde kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Projesine uygun Jetgrout yapımına başlanır.Oturma yapması gereken bölgede çimentolu jet grout yapılır.Çimento priz alıncaya kadar ,aynı bölgede 2.kuyu yapılmamalıdır.Çap, çimento miktarı,basınç, çekme hızı ve jetgrout koloncuklarının mukavemeti ve diğer kontrollerin sonucunda karar verilir.Killi –Zayıf zeminlerde 400-500 kg/mt çimentodan vazgeçilmemelidir.
[anca 10-20 kg/cm2 basınç mukavemeti alınabilir.]
Oturma yapması istenen yerlerde,jetgrout sadece su ile yapılmalıdır.Böylece zemin, kuyulardan kusmaya başlayacaktır[zemin delgi kuyularından suyun geri dönüşüyle birlikte boşalacaktır].Zemin boşalması arttıkça, oturma hızlanacaktır.Bu işlemlerin sırası, miktarı, yapım aralığı ve hızı çok önemlidir.Hata yapılırsa ,yanlış oturma olur veya üst yapı zarar görür.Çok dikkatli, kontrollü, tecrübeli bir ekibin yapması gerekmektedir.Fazla boşaltılırsa temel altında tehlikeli boşluklar oluşur.
Bina yeterli miktarda doğrulduktan sonra suyla boşaltılan delikler kumla doldurulur.projeye uygun çimentolu jetgrout yapılarak temel ve temel zemini stabil hale getirilir.
JET-GROUT YÖNTEMİ İLE TEMEL TAKVİYESİ UYGULAMALARIMIZ
Şehrimizin çok hızlı gelişmesiyle yeni bölgeler imara açılmıştır. Bu bölgelerin temel zemini hakkında yeterli bilgi ve tecrübe olmayışı çarpık yapılaşmayla birleşince bir çok geoteknik problem ortaya çıkmıştır. Firmamız bütün problemli binalarda çeşitli yöntemlerle temel ve üst yapı takviyesi yapmıştır.
Bu amaçla bina içerisinde gezebilen bir makinaya ihtiyaç doğmuştur. Kapalı bodrumda çalışıldığında egzoz gazının yarattığı tehlike ve gürültüden dolayı ana güç kaynağı elektrik olarak seçilmiştir. Geliştirilen özel ataşmanlarla DKM metodu da uygulanmıştır.
Jet-grouting hemen hemen her zemin koşulunda uygulanabildiğinden tercih edilmiştir. Uygulamada 381 HP dizel güç kaynağı ile 300 - 500 bar, 60lt/ dk - 250 lt/dk kapasite sağlanmıştır.
Bina içine sadece yüksek basınçlı hortumun girmesi, bodrumda çalışan mini makinanın sessiz olması sonucu, rahat bir çalışma ortamı doğmuştur.
Tij ve uç takımı 42mm seçilerek, betonarme temel sisteminde 60 mm çapında delik açılması yetmektedir. Böylece mevcut betonarme taşıyıcıya verilen zarar asgariye indirilmiştir.
Mini makina mevcut betonarme kolonlara olabildiğince yanaşarak, 30 cm mesafede jet- grout yapılmasına olanak vermektedir. Böylece yeni oluşturulan jet-grout kolonları temel sisteminde ek momentler doğurmamakta, dolayısıyla ek başlık imalatına gerek kalmamaktadır.
Jet-grout kolonları istenilen derinliğe kadar indirilmektedir. 42 mm delikten girilip çok büyük çapa ulaşıldığından (60-100 cm), mevcut temelle bağlanmasında özel bir detaya gerek kalmamaktadır.
Jet-grout kolonları zemini sıkıştırmakta ve ana gövde haricinde zemin içinde 3 m'ye varan saçaklarıyla mevcut temel zemininin taşıma gücünü arttırmaktadır.
